ESP Nedir? Nasıl Çalışır?

Bir araç için mutlaka olması ve düzenli çalışması gereken ESP hakkında her şey yazımızda detaylı bir şekilde anlatılmıştır.



Otomobil gibi motorlu araçları oluşturan ABS, ASR, ESP, HLA gibi daha birçok sistem vardır. Bu sistemler birbiriyle bağlantılı bir şekilde ve düzenli olarak işlemek zorundadır. Bunlardan biri de tek başına bir işlevi olmayan fakat yokluğunda ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilecek olan ESP sistemidir. ESP’yi destekleyen sistemler ABS (kilitlenmeyi önleyen fren sistemi) ve ASR’dir (patinajı önleyen sistem).

Bu sistemlerin isimleri yabancı dillerdeki baş harflerinin kısaltması şeklinde oluştuğu için direkt olarak ne anlama geldiğini bilmek zordur. Bu durum ise özellikle yeni araç sahibi olmak isteyen biri için sorun teşkil edebilir. Çünkü bu sistemlerin hepsini ve özelliklerini bilmek araç seçiminde onlara avantaj sağlayacaktır.

Şimdi bir aracın seyir halindeyken savrulmadan stabil bir şekilde gitmesini ve çizgisini korumasını sağlayan ESP’nin özelliklerini ve işleyişini daha ayrıntılı bir şekilde inceleyelim.

ESP Nedir?



ESP, İngilizce’deki “Electronic Stability Program” ın ilk harflerinden türetilmiştir. Türkçesi; Elektronik Dengede Tutma Programı demektir. Günümüzde, sıfır araç almak isteyen bilinçli tüketicinin öncelikli aradığı özelliklerden biridir.

Çünkü ESP, arabayı savrulmaktan koruyan bir programdır. Dikkatinizi çekerim, istatistiklere göre; yaklaşık her 10 ölümcül kazadan 4’ü araba savrulmasından meydana geliyor. Ve ESP, araba savrulma kazalarını, yaklaşık %35 oranında azaltıyor.

Ancak şunu bilmeliyiz ki ESP, tek başına çalışan bir program değildir. ABS (kilitlenmeyi önleyen fren sistemi) ve ASR (patinaj önleme sistemi) ile koordineli çalışan bir sistemdir. ABS ve ASR olmadığı takdirde, ESP’nin bir işe yaradığı söylenemez.
ESP’nin esas yükünü sırtlayan 5 temel sistem vardır.

• Teker Hız Algılayıcıları: Bütün tekerlerde ayrı ayrı bulunan ve her tekerin hızını ayrı ayrı ölçen bir sistemdir.
• Yanal Hız Algılayıcı: Araç savrulduğu anda, aracın denge durumundaki pozisyonundan ne kadar saptığını belirleyip – yana doğru ne kadar savrulduğunu belirleyen sistemdir.
• ABS Hidroliği ile Fren Basıncı Algılayıcısı: Savrulmadan dolayı ani fren yaptığınızda, araçtaki her bir tekere uygulanan basıncı algılayan sistemdir. Aracın savrulmasını engellemek için o anda harekete geçip tekerin kitlenmesini önler. Eğer teker kitlenirse, takla atma ihtimaliniz çok yüksektir.
• Direksiyon Açısı Algılayıcısı: Sizin direksiyonu kullanma açılarınızı belirleyerek, aslında aracı nereye sürmek istediğinizi algılayan sistemdir. Direksiyonun yöneldiği yer ile aracın gitmekte olduğu yer arasındaki farkı algılar.
• Elektronik Kontrol Ünitesi: Olası bir savrulma durumunda, yukarıdaki tüm parçalardan gelen algıların toplandığı sistemdir. Savrulma durumlarında ESP’yi otomatikmen devreye sokar. ESP ‘nin beynidir diyebiliriz.

ESP Nasıl Çalışır?



Aslında ESP’nin çalışma sistemi, insanlardaki reflekslerin çalışma sistemiyle benzerdir. Her zaman devreye sokulmaz, zaten buna da gerek yoktur. Ancak kritik zamanlarda ani bir refleksle, tehlikelerden ve hatta ölümlerden kurtulmanıza sebep olur.

ESP sisteminde, sürücünün direksiyonu kullanış açısı ve yönü sürekli olarak algılanır. Sürücünün arabayı sürmek istediği yer ile aracın gittiği yer arasında bir doğru orantının olup olmadığı sürekli kontrol edilir. Eğer direksiyon yönü ile aracın gittiği yer arasında bir dengesizlik varsa, arabanız savruluyor demektir. İşte bu dengesizlik durumunda, ESP acilen devreye girer.

Genelde araç savrulmalarının en sık görüldüğü yerler, keskin virajlardır. Islak ve buzlu yollarda da araçların savrulma riski yüksektir.

ESP Keskin Virajda Nasıl Çalışır?



Arabanızla oldukça süratli bir şekilde hareket ediyorken önünüze aniden keskin ve ıslak bir viraj çıkarsa ne yaparsınız? Direksiyonu viraj yönüne doğru döndürürsünüz. Ancak, hiç hesapta yokken ve gayet hızlıyken, ani bir şekilde direksiyonu kırdığınız zaman, arabanız savrulmaya başlar. Direksiyonun döndüğü yön ile arabanın savrularak gittiği yön birbirinden çok farklıdır. Örneğin, viraj sola doğru dönüyorsa, doğal olarak direksiyonunuzu siz de sol tarafa çevirirsiniz. Ancak bu durumda arabanızın burnu sola dönmez ve dengeyi kaybedersiniz. Arabanız, kendi burnunun istikametine doğru savrulur. Dolayısıyla, direksiyonu çevirdiğiniz yön ile arabanızın gittiği yön arasında bir dengesizlik oluşacaktır.

İşte bu durumda, direksiyon açısı algılayıcısından ve teker hızı algılayıcısından sürekli veri toplayan ESP, direksiyonun döndüğü yer ile arabanın gittiği yer arasındaki bu dengesizliği hemen fark edecektir. Acilen devreye girecektir.

Eğer sürücü sol tarafa sürmek istiyor ancak araba farklı yöne gidiyorsa; ESP hemen sol arka tekere fren sistemi uygulayacaktır. Sol arka teker durunca ya da yavaşlayınca; sağ tekerlerin ilerlemesi sonucu, arabanızın burnu sol tarafa doğru dönecektir. Ancak burun sola dönse bile; yine de ilk başta arabanız sola doğru hareket etmeyecek; hala ilk savrulduğu yöne doğru bu sefer yan yan savrulmaya başlayacaktır. İşte tam bu esnada, sol arka teker yeniden devreye sokulacak ve hareket etmesi sağlanacaktır. Yan yan savrulan arabanız, sol arka tekerin tekrar hareket etmesiyle birlikte dengeye girecek ve yanlaması sona erecektir. Ardından arabanız, sol tarafa çoktan dönmüş olan burun istikametinde harekete başlayacaktır. Bir iki hafif yalpalamanın ardından dengesini bulacak, sonrasında savrulması tamamen sona erecektir. Elbette ki uzun uzun anlattığımız bu ayrıntıların, bir arabada meydana gelme süresi yaklaşık 2 saniyedir. Belki daha da az.

ESP’nin çalışma sistemi bu formüller üzerine kuruludur.



Kaynak: www.bilgihanem.com